Home Tm Ca Dao Trợ Gip Tm Ca Dao Trang Chủ Ton Bộ Danh Mục e-Cadao English

Thư Mục

 
Lời Phi Lộ
Lời Giới Thiệu
Cch Sử Dụng
Dẫn Giải
Diu Dụng
Cảm Nghĩ
 
Ẩm Thực
Chợ Qu
Cội Nguồn
Cổ Tch
Lễ Hội
Lịch Sử
Ngn Ngữ
Nhn Vật Nữ
Nhạc Cụ Việt Nam
Phong Tục Tập Qun
Qu Ta
Tiền Tệ Việt Nam
Tiểu Luận
Văn Minh Cổ
Vui Ca Dao
 
Trang Nhạc Dn Ca
 
Trang Chủ
 

 
 

 

 
  Phục hiện một điệu ma cổ gần 700 năm tuổi

Bi 3

Điệu ma cổ lm nức lng người trong ngy khai hội mng 10 thng Ging.

L̀n đ̀u tin sau 6 thng tập luyện, địu múa c̉ Bài Bng (ra đời cách nay khoảng 650 năm) chính thức được cng diễn vào dịp khai ḥi Yn Tử. Khoảng 50.000 lượt khch hnh hương đ về đất tổ Thiền trong ngy khai hội.

Trong 9 ngy Tết vừa qua, Yn Tử đn khoảng 150.000 lượt khch v dự kiến trong năm nay, sẽ c khoảng 1 triệu người hnh hương về đy.

Khu di tch Yn Tử bao gồm một hệ thống cha, am, thp v rừng cy cổ thụ ho quyện với cảnh vật thin nhin, nằm rải rc từ dốc Đỏ đến ni Yn Tử theo chiều cao dần thuộc x Thượng Yn Cng (Ung B).

Khu ny l nơi vua Trần Nhn Tng (giữa thế kỷ 13) đến tu hnh sau khi đnh thắng qun Nguyn Mng, sng lập ra Thiền phi Trc lm, mn phi Phật gio mang đặc trưng tinh thần phụng đạo yu nước của dn tộc Việt Nam.

Đến với Yn Tử, cc tăng ni, phật tử v du khch được chim ngưỡng ngi cha đc bằng đồng nguyn chất đầu tin tại Việt Nam, tọa lạc trn đỉnh non thing Yn Tử, ở độ cao 1.068 mt so với mặt nước biển.

 

V năm nay, vịc phục dựng lại địu múa cổ Bi Bng cng tăng thm nt đặc sắc cho lễ hội danh tiếng ny. Việc phục dựng có sự đóng góp ŕt nhìu cng sức của ngḥ nhn ca trù Phó Thị Kim Đức - ṃt trong những ngḥ sĩ múa còn lại trong đ̣i múa Bài Bng ở th́ kỷ trước.

 

 

 

 

Địu múa với tít t́u cḥm, khoan thai ḱt hợp với quạt và đi đèn hoa sen trn vai cùng dáng vẻ cung kính cho người xem cảm th́y thư giãn và đi chút huỳn bí.

 

 

 

 

 

 

Các bước di chuỷn nhẹ nhàng, trang phục c̀u kỳ tinh xảo. Vịc may trang phục của địu múa này t́n khá nhìu cng sức - khoảng 6 tháng, ṃt ś chi tít do khng đặt làm được nn phải tự gia cng ĺy bởi chính những người phục dựng địu múa.

 

 

 

 

 

Xút xứ và nin đại chính xác của múa Bài Bng đ́n nay ṽn đang được xác định típ, tương truỳn thì địu múa có từ thời nhà Tr̀n và được ṃnh danh là nhã nhạc đ́ vương thịnh đin nh́t trong nhạc giới.

 

Trong xu hướng ḥi nḥp ngày nay, giữ cho khng hòa tan với th́ giới nh́t là trong lĩnh vực văn hóa là thực sự c̀n thít.

 

Múa Bài Bng dù có xút xứ thời gian là bao lu chăng nữa thì vịc phục dựng nó, lưu giữ nó cũng cho chúng ta th́y tm huýt của những người yu mn ngḥ thụt này, chính nhờ có họ mà kho tàng văn hóa sẽ khng ḿt đi ṃt mn ngḥ thụt dn gian truỳn th́ng.

 

 

 

 

 

Hữu Nghị

Việt Bo (Theo_DanTri)

Bi 4

Tags: Bi Bng, Kim Đức, Trng An, Yn Tử, Thanh Ha, H Nội, Đo Duy Từ, Vua Khải Định, Trần Nhn Tng, Thế kỷ 20, điệu ma, ca tr, nghệ sĩ, chng ti, trang phục, đức

Chỉ cn chưa đầy 1 tuần nữa điệu ma cổ Bi Bng sẽ hon chỉnh ra mắt với người dn vo ngy khai hội Yn Tử, suốt 6 thng qua nhm Ca tr Trng An phối hợp với nh cha Yn Tử đ phục dựng thnh cng một điệu ma cổ m theo một số cc học giả khi xưa nhận định l Nh nhạc đế vương thịnh điển nhất trong nhạc giới

Cu chuyện Người người lớp lớp

M tả ảnh. Nguồn: www.vsolutions.vn
 

Cu chuyện của một thế kỷ qua khi m những cng chng yu Ca tr chứng kiến sự hưng vong của mn nghệ thuật ny, nhiều người đ chn đi tnh yu của mnh cho những tiếng ht được coi như tn vinh nt đẹp của tiếng Việt trong định kiến hẹp hi của số đng những người dn bắt đầu mưu cầu một cơ ngơi văn ha mới từ kinh nghiệm của sự tự thất bại.

Đến khi mọi người bắt đầu nghĩ đến Ca tr cũng l lc những Giọng oanh cao kh dựng vẻ xun tn như lời thơ của một quan vin cả đời cống hiến cho sự tồn vong của Ca tr, đ chnh l nh thơ Ng Linh Ngọc.

Những cuộc bảo tồn hấp tấp vội vng bắt đầu từ những năm đầu của thế kỷ 21 đ lm cho những người yu nghệ thuật thực sự ngn ngẩm v thất vọng. Năm 2000, khi Sở Văn ha thng tin H Nội tổ chức Lin hoan Ca tr H Nội mở rộng c nh bo đ từng hỏi một nh nghin cứu trẻ: Lm g để bảo tồn Ca tr? Anh trả lời rằng: Ca tr by giờ v như c gi đang ốm yếu lắm rồi, phải phục thuốc cho c ấy khỏe chứ khng nn t son trt phấn đẩy c ra sn khấu. Nh nghin cứu trẻ đ giờ đ trở thnh một qu ngi học vị Tiến sĩ v c gi Ca tr m anh đ thnh tm thương khc ngy hm no giờ chỉ như bột phẩm nhuộm mu mới cho dải dy trn chiếc mũ cnh chuồn anh mặc trong ngy bảo vệ luận n. Đến năm 2006, khi Bộ Văn ha thng tinh tổ chức Đm Ca tr ton quốc nằm trong khun khổ cng trnh đưa Ca tr hội nhập với thế giới di sản quốc tế, th những người yu v hiểu Ca tr lc đ đnh lấy cu vận mệnh để cho ngui dần nhớ thương.

Ma Bi Bng cũng khng nằm ngoi sự hưng vong của Ca tr. Rất nhiều người yu Ca tr khng hề biết đến sự tồn tại của điệu ma bộ mn nghệ thuật ny. Nhiều người chỉ biết đến cụm từ Ma Bi Bng trong cc sch cổ, hoặc trong bi viết, cc cng trnh nghin cứu của cc học giả đầu thế kỷ 20. Đến nỗi những dấu vết về điệu ma ny ngoi dn gian đ được tập thể cc nh nghin cứu của Viện m Nhạc, những linh hồn của bộ hồ sơ Ca tr đệ trnh UNSCO thống nhất cho một tn gọi l Ma đn vai.

M tả ảnh. Nguồn: www.vsolutions.vn M tả ảnh. Nguồn: www.vsolutions.vn
M tả ảnh. Nguồn: www.vsolutions.vn
M tả ảnh. Nguồn: www.vsolutions.vn
Tập dựng Bi Bng tại cha Phc Khnh.

Bắt đầu thời điểm đầu thế kỷ 20 cho đến nay, điệu ma Bi Bng diễn chnh thức trong cc dịp đại lễ đng 2 lần. Lần thứ nhất vo dịp Tứ tuần đại khnh của vua Khải Định, dưới đy l những g m tc giả Đỗ Bằng Đon v Đỗ Trọng Huề tả lại trong cuốn Những đại lễ vũ khc của vua cha Việt Nam về lần ma ny: Rồi điệu nhạc nổi ln 64 em vừa trai vừa gi vai mang hai chiếc đn lồng bằng giấy hồng điều trong thắp nến, xếp hnh hng một tiến vo như con rồng di c nh sng. Ma Bi Bng bắt đầuĐiệu ma khoan tai linh động, tiếng ht m i du dương, khn giả đều khen l tuyệt kỹ. Lần thứ hai vo năm 1945, khi m cc gio phường Ca tr H Nội tổ chức cc đm biểu diễn ở nh Ht lớn nhằm quyn tiền cứu đi v ủng hộ tuần lễ vng của chnh phủ Việt Nam dn chủ cộng ha. Một trong những vũ sinh cn lại trong đội ma Bi Bng năm đ chnh l nghệ sĩ Ca tr Ph Thị Kim Đức đ nhớ v giữ lại được lần ma duy nhất của mnh trong đời cho đến tận by giờ.

Năm 1980, khi nh thơ Ng Linh Ngọc được mời lm cố vấn cho bộ phim Ht cửa đnh Lỗ Kh do Trung tm nghe nhn H Nội ghi hnh v thu thanh tại đnh Lỗ Kh - Đng Anh, c tưởng phục hồi lại điệu ma Bi Bng. Nhưng do thiếu kinh ph nn đon lm phim do ng Nguyễn Đăng Tuất lm đạo diễn đnh gc lại v quay đắp điệu ma Bỏ Bộ do cc nghệ nhn Ca tr lng Lỗ Kh dựng lại. Tuy vậy đon lm phim vẫn thu được phần nhạc của 3 bi trong điệu ma Bi Bng, phần nhạc do nghệ sĩ Kim Đức ht.

Cuối năm 2003, Nh thơ Ng Linh Ngọc c đến chơi với nghệ sĩ Kim Đức tại nh ring của hai người học tr của b l anh Nguyễn Văn Hải v chị Nguyễn Bạch Dương, mn qu nh thơ đem đến cho học tr của nghệ sĩ Kim Đức lc đ chnh l cuộn băng Catset ghi m phần nhạc của ma Bi Bng m năm xưa ng đ từng c cơ hội phục dựng lại, thứ hai l tưởng thnh lập một địa chỉ văn ha Ca tr do nghệ sĩ Kim Đức phụ trch nghệ thuật để l nơi duy nhất giới thiệu tinh hoa của bộ mn nghệ thuật ny. Hơn một thng sau đ nh thơ Ng Linh Ngọc mắc bệnh hiểm ngho v qua đời.

Cuối năm 2006, địa chỉ văn ha Ca tr Trng An thnh lập, xuất pht từ chnh tưởng của nh thơ Ng Linh Ngọc, tn Trng An l do nghệ sĩ Kim Đức đặt.

Đầu năm 2007, dựa trn sự cng đức của cc phật tử cha Yn Tử, nhm Ca tr Trng An đ tiến hnh phục dựng lại điệu ma Bi Bng phần v vinh danh nghề tổ, phần v pht nguyện cng đức Phật php, v cũng l của tin gửi một cht lng với người quan vin đ cả đời đau đu cho nỗi hưng vong của nghệ thuật Ca tr.

6 thng phục dựng một điệu ma cổ

M tả ảnh. Nguồn: www.vsolutions.vn M tả ảnh. Nguồn: www.vsolutions.vn
M tả ảnh. Nguồn: www.vsolutions.vn
M tả ảnh. Nguồn: www.vsolutions.vn
 

Thực tế l năm 2004, nghệ sĩ Kim Đức đ tiến hnh dạy lại cho học tr của mnh l chị Bạch Dương ton bộ phần vũ điệu v v dạy ht, sau đ c ghi m v thu băng để giữ lại lm tư liệu. Đến trước thng 6 năm 2007, khi bắt đầu qu trnh phục dựng điệu ma th bản thn nghệ sĩ Kim Đức đ chuẩn bị đo tạo được cho mnh hai trợ giảng đều l hai học tr của b l chị Bạch Dương v nghệ sĩ Đon Thanh Bnh trường Đại học Sn khấu điện ảnh.

Khi phục dựng điệu ma Bi Bng trong tay gần như khng c phần tư liệu no ghi chp cụ thể, cc sch cổ hầu như khng thấy chp lại, hầu hết cc tư liệu đầu từ đầu Thế kỷ 20 th chỉ chỉ dừng lại ở mức giới thiệu về điệu ma ny, tất cả những dng giới thiệu đ khng qu nửa trang giấy. Trong tay nhm Ca tr Trng An lc bấy giờ c đng một số cuốn sch: Việt Nam Ca tr Bin Khảo; Những đại lễ v vũ khc của vua cha Việt Nam (Đỗ Bằng Đon & Đỗ Trọng Huề); Tuyển tập thơ Ca tr(Ng Linh Ngọc); Một số sch v bi viết về Ca tr đầu Tk20 của cc tc giả; Một số ảnh chụp ma Bi Bng đầu Tk20 do những cng chức người Php đ từng lm việc ở Đng Dương chụp v quan trọng nhất l tr nhớ tuyệt vời của nghệ sĩ Kim Đức.

Cng việc phục dựng điệu ma Bi Bng của nhm Ca tr Trng An dựa theo phương php nghệ nhn bắt tay chỉ ngn, mọi yu cầu của nghệ sĩ Kim Đức về mặt nghệ thuật đều được cc 24 vũ sinh l cc em b lấy từ con em Phật tử trong cha đp ứng đầy đủ.

Thng đầu học, một số em b lc đầu chưa hiểu g khi cho đi học nghe đến điệu ma cổ th ngượng ngiụ sợ sệt; đến thng thứ 2 c những ngy mưa to chnh những em đ đ trốn nh thu xe m đến cha Phc Khnh để học, thng thứ 3 hầu hết 20 vũ sinh đầu tin của đội ma Bi Bng đ vỡ xong cả bi ma. Hm ma thử lần đầu tin tại tư gia nh chị Bạch Dương học tr của nghệ sĩ Kim Đức tại khu vực hồ Đải Lải trước sự quan st của một số nh bo, cc em đều căng thẳng nhưng kết quả của lần ma thử đầu tin kh thnh cng. Trong số cc khch mời hm đ c nh văn Ng Văn Gi, ng bảo với chng ti: Điệu ma ny đủ tư cch đối thoại với quốc tế.

Sau ba thng đầu nhm Ca tr Trng An bắt đầu cng việc phục dựng trang phục của điệu ma Bi Bng, ngược hẳn với sự lạc quan của một số người tổ chức đội ma, cng việc phục dựng trang phục kh hơn rất nhiều so với phần vũ đạo. Nhm Ca tr Trng An phục dựng phần trang phục hon ton dựa trn tr nhớ của nghệ sĩ Kim Đức vo thời điểm đ b đ ngoi 76 tuổi. Trang phục ma Bi Bng khng giống như cc trang phục ma cung đnh khc đ được dựa trn một số quy ước chuẩn về mặt hoa văn, đường nt, khối hnh m ở mỗi gio phường c mỗi kiểu dng trang phục khc nhau. Theo yu cầu của nghệ sĩ Kim Đức, nhm Ca tr Trng An đ phục dựng đng bộ trang phục m b đ mặc vo biểu diễn tại nh ht lớn H Nội v năm 1945, tức l bộ trang phục của gio phường Khm Thin cũ.

M tả ảnh. Nguồn: www.vsolutions.vn
 

Qu trnh phục dựng ring khu vẽ lại trang phục theo tr nhớ của nghệ sĩ Kim Đức thay đổi 2 họa sĩ trải qua nhiều lần vẽ khc nhau, đến bản vẽ cuối cng gần với tinh thần của trang phục ngy xưa nhất, khi đem đi gia cng phải mất thm 4 lần thay đổi, c những lần trang phục may xong rồi chưa đng phải bỏ đi lm lại từ đầu.

Ring phần mũ Bi Bng đ c 5 chi tiết phải gia cng, phần lớn những chi tiết đ đem đặt ở cc tiệm may khng nơi no nhận lm, cuối cng cc khu đi hỏi sự tỉ mẩn nhất như đnh cườm, may mũ, lm quả bngvv.v ton bộ nhm Trng An v một số thnh vin lớn trong đội ma trực tiếp lm. Suốt hai tuần liền tại địa chỉ 973 đường Hồng H, địa chỉ văn ha Ca tr Trng An như một xưởng may, người đnh cườm, người lm quả bng, người thu vảy rồng bản thn chị Bạch Dương c hm nghỉ việc cơ quan để ở nh lm quả bng.

Sau 2 thng cả nhm Ca tr v đội ma cng chung sức phục dựng điệu ma những bộ trang phục đầu tin hon thnh trước ngy giỗ vua Trần Nhn Tng tức l buổi diễn bo co đầu tin chỉ gần một tuần.

Phục dựng ma Bi Bng v một số điều so snh

M tả ảnh. Nguồn: www.vsolutions.vn
 

Phục dựng điệu ma cổ Bi Bng l kết quả của sự truyền dạy dựa trn tr nhớ của nghệ sĩ Kim Đức, tuy nhin chng ti vẫn đặt ra cu hỏi liệu điệu ma Bi Bng m nhm Trng An vừa phục dựng được c khc g so với điệu ma Bi Bng khi xưa hay khng? Cu hỏi ny lun lm những người tổ chức lớp học băn khoăn.

Trong khi đ tư liệu c về Bi Bng qu t để c thể gip cho những người đứng ra bảo tồn c một ci nhn chnh xc v đầy đủ được về điệu ma ny. Nhưng dựa trn nguồn tư liệu văn bản v hnh ảnh chng ti c, vẫn c thể đưa ra một số kiến giải gip đi đến một kết luận thống nhất.

Thứ nhất l về trang phục: Trong tay chng ti c 4 tấm ảnh chụp cc đội ma Bi Bng ngy xưa, ảnh do người Php chụp đầu tk20. Nếu như đem ra so snh th bộ trang phục Bi Bng hiện giờ khc so với ngy trước. Nhưng qua 4 bức ảnh chng ti c một nhận xt: Về mặt trang phục với 3 đội ma khc nhau c 3 kiểu trang phục khc nhau. Hai tấm ảnh của bc sĩ Charles-Edouard Hocquard chụp vo đầu thế kỷ XX chụp tại Nam Định th cc vũ sinh mặc o tứ thn bnh thường đầu đội khăn vấn, vai đeo đn vung.

Tấm ảnh thứ hai khng c tc giả th cc vũ sinh lại trong mặc o di, ngoi mặc o m tiền tay cầm quạt, đu đội mũ hoa sen gắn quả bng; Tấm ảnh thứ ba chụp đon ca cng Thanh Ha, cc vũ sinh c mặc o di ở trong, ngoi mặc o nậu, tay cầm quạt, đầu đội mũ (khng r) nhưng c gắn quả bng. Trong bốn tấm ảnh c tấm ảnh đon ca cng Thanh Ha diễn ma Bi Bng trong dịp Tứ tuần đại khnh của vua Khải Định lm chng ti quan tm nhất v: Theo lời kể của nghệ sĩ Kim Đức c học được điệu ma Bi Bng từ b c l cụ Ph Thị Yến, cụ Ph Thị Yến trước theo học Ca tr ở Thanh Ha sau lấy ng Trưởng Bảy bn ấp Thi H nn mọi người vẫn hay gọi l b cụ Trưởng Bảy, nếu cụ Ph thị Yến gốc Ca tr Thanh Ha th chắc chắn điệu ma Bi Bng m cụ dạy lại cho con chu sẽ mang mu sắc của ma Bi Bng trong Thanh Ha; thm vo đ Những g m tc giả Đỗ Bằng Đon & Đỗ Trọng Huề tả lại về điệu ma Bi Bng ma trong dịp Tứ Tuần đại khnh của vua Khải Định lm cho chng ti với được một ci phao chắc chắn hơn để bm vo.

Với tấm ảnh chụp đon Ca cng Thanh Ha tuy qua lớp mầu trắng đen chng ti vẫn pht hiện ra một số chi tiết: Đon Ca cng Thanh Ha c mặc o di ở trong v một ci o nậu bn ngoi, o nậu cổ trn xẻ giữa, hai viền cnh o c đnh mặt gương, trong thu hoa văn ngũ phc chc thọ, năm con dơi ngậm một chữ thọ. Đầu c thể đội mũ hoa sen kết quả bng.

Trong khi đ theo lời tả về trang phục của đội ma Bi Bng l đầu đội nửa khăn vấn nửa sau buộc dy, trn c thu rồng chầu một ci mặt gương bằng đồng xu đnh ở giữa tượng trưng cho mặt nguyệt, trn c gắn quả bng, tc đằng sau bi v c một ci mũ chụp ci trm thẳng đứng, trn trn c buộc tấm vải c xu cườm. Vũ sinh đi bt tất trắng trong mặc o di trắng, ngoi mặc o nậu, cổ vung hai cnh c viền nẹp để đnh mặt gương, o c hai mầu một mu đỏ, một mu xanh, ngy xưa o nậu may bằng vải sa_tanh cứng, vẫn quen gọi l sa_tanh xp.

Qua những g nghệ sĩ Kim Đức tả v phục dựng lại th trang phục của gio phường Khm Thin xưa c nhiều chi tiết giống so với bức ảnh chụp lại của đon ca cng Thanh Ha về chiếc o nậu c gắn mặt gương ở hai bn viền o. Trong khi đ ở chiếc mũ ta vẫn thấy c chi tiết giống so với bức ảnh hai bức ảnh của đon ca cng Nam Định khi chiếc mũ của gio phường Khm Thin cch điệu chiếc khăn vấn ngy xưa thnh một nửa khăn v một nửa buộc dy, trn đ c thu hoa văn rồng chầu

Về chiếc đn đeo vai, đa số ta thấy cc bức ảnh chụp chiếc đn đeo vai đều l đn vung trong đ gắn cnh hoa đo như hnh một chiếc giỏ hoa, trong thắp nến (Điệu ma Bi Bng cn c tn l ma Trận hoa), nhưng chiếc đn đeo vai sau khi phục dựng c hnh bng hoa sen; trong bức ảnh của đon ca cng Thanh Ha ta khng thấy họ c đeo đn.

Thng 10 năm 2007, trong qu trnh phục dựng điệu ma Bi Bng chng ti c vo Huế để phục dựng tiếp điệu ma Lục cng hoa đăng theo yu cầu của nh cha Yn Tử, trong chuyến đi đ, chng ti c đặt một số đn hoa sen thử nghiệm lm chiếc đn đeo trn vai v theo như lời tả của nghệ sĩ Kim Đức, chiếc đn đeo vai của ma Bi Bng gần giống với đn hoa đăng của ma Lục Cng, nhưng khc ở một chỗ l n chỉ c 5 cnh trong đ đn Lục Cng l sen 10 cnh.

Trong Huế, chng ti c gặp nghệ sĩ Thanh Tm, sau ny b chnh l người gip chng ti trong việc phục dựng một số động tc nguyn thủy của điệu ma Lục Cng khi xưa. B cho biết trong bin chế cc điệu ma cung đnh th cũng c điệu ma cũng phải đeo đn hoa sen trn vai, khi ti đưa mẫu đn Bi Bng cho b, b bảo chnh xc l đn ny. Điệu ma đ như thế no ở phần sau chng ti sẽ ni kỹ hơn. Khi ti ra H Nội đưa lại mẫu đn cho nghệ sĩ Kim Đức, b cũng thừa nhận đ chnh l đn ma Bi Bng. Như vậy chng ti c thể yn tm rằng đn ma Bi Bng do nhm Ca tr Trng An phục dựng lại vẫn mang dấu vết của điệu ma cổ.

Thứ hai về phần động tc: Rất may mắn cho chng ti, trong cuốn Những đại lễ v vũ khc của vua cha Việt Nam c tả lại đi dng để cho chng ti c thể hnh dung v so snh được với điệu ma phục dựng. Trong sch c viết: Chia lm 8 hng, theo điệu nhạc, vũ sinh quỳ xuống đứng ln rất nhịp nhng, đn lồng ở trn vai cũng lc ln lc xuống theo nhịp với tiếng trống, so, nhị v thanh la. Hai cnh tay chng dang thẳng ra, hai bn tay dựng đứng ln với khuỷu tay thnh một gc vung. Chng ma theo hng ngũ, khi th hng nọ st cạnh hng kia, khi th hng nọ đi xuyn qua hng kia, khi lộn ngược lại, khi xoay vng trn điệu ma biến đổi thin hnh vạn trạng, vừa ma vừa ht

Những g m hai học giả tả lại nếu đem so với những động tc trong điệu ma Bi Bng m nghệ sĩ Kim Đức phục dựng lại hon ton khng c g khc. Chng ta sẽ xem những hinh ảnh minh họa m chng ti đ nhờ anh L Anh Dũng chụp lại từ giai đoạn phục dựng đến biểu diễn ở chm ảnh dưới đy để c thể c một so snh chuẩn với những g hai học giả Đỗ Bằng Đon & Đỗ Trọng Huề tả lại.

Vấn đề lịch sử của điệu ma Bi Bng

Như ở một bi viết trước chng ti c giới thiệu về điệu ma Bi Bng tương truyền c từ đời Trần, nhưng trong cc sch chnh sử th chưa nhắc tới điều ny. C người phản biện với chng ti nếu điệu ma Bi Bng c từ đời Trần thật th tại sao trong một cuốn sử rất c gi trị như An nam ch lược m L Tắc cũng khng thấy c nhắc tới. Nhưng ti cũng xin thưa lại ngay rằng cuốn L Tắc chạy sang hng nh Nguyn từ cuộc khng chiến chống Nguyn Mng lần thứ 2, nếu theo luận điểm c ma Bi Bng c từ đời nh Trần, được lm ra trong hội Thi Bnh Din Yến của vua Trần Nhn Tng tổ chức để ăn mừng đất nước thi bnh sau lần thứ 3 đuổi qun Nguyn ra khỏi bờ ci. Như vậy khi c điệu ma Bi Bng th sử gia L Tắc cũng khng biết được để đưa v sch của mnh.

Mọi vấn đề sử liệu chng ti c nhắc tới trong bi viết trước nhưng cũng muốn bổ sung thm một số kiến giải nữa trong qu trnh tm hiểu thực địa.

Trở lại với chuyến đi Huế vo thng 10 năm 2007, khi trao đổi với nghệ sĩ Thanh Tm nguyn l một vũ sinh trong đon Ba vũ cổ nhạc của đức Từ Cung thnh lập sau năm 1945 với nhiệm vụ lưu giữ, diễn cc điệu ma v hệ thống Nh nhạc cung đnh triều Nguyễn, chng ti pht hiện một điều l bản thn trong hệ thống ba vũ cung đnh c một điệu ma kh giống ma Bng.

Điệu ma ny c tn l Bng Tam Quốc, lấy tch Tam quốc ra để ma, nghệ sĩ Thanh Tm cn nhớ đi cht v bản thn ngy xưa b cũng đ diễn điệu ma ny. Về phần lời, c thể ni 2/3 lời Bng Tam Quốc giống Ma Bi Bng, về phần nhạc th hon ton bi Đo vin kết nghĩa giống, dẫu vậy Bng Tam Quốc nt nhạc Tuồng trong phần nhạc vẫn r hơn; phần vũ điệu tuy mới chỉ được xem bi Đo vin kết nghĩa nhưng chng ti thấy bộ động tc khi so snh hai mn với nhau th cảm nhận đầu tin l giống, nhưng xem kỹ th thấy bộ động tc trong Bng Tam Quốc l của nghệ thuật Tuồng, động tc gọn mạnh mẽ dứt khot, trong khi đ ở Bi Bng phần động tc nhẹ nhng uyển chuyển, khoai thai.

Theo sử chp lại th Bng Tam Quốc v Bng Ty Du do Đo Duy Từ lm ra, Đo Duy Từ l ng tổ của Ba vũ v Nh Nhạc triều Nguyễn. ng vốn l con nh đo ht ở Đằng ngoi do bấy giờ c lệ cấm con em nh ca kỹ khng được đi thi nn ng đ trốn vo Đằng Trong theo cha Nguyễn dựng nghiệp. Như vậy ắt hẳn phải c một mối lin hệ no đ giữ điệu ma Bi Bng của Ca tr v Bng Tam Quốc của Nh nhạc cung đnh triều Nguyễn, tự thn Đo Duy Từ khng thể sng tạo ra một khối lượng đồ sộ cc điệu ma v định ra cc bản Nh Nhạc cho triều Nguyễn m ắt hẳn đ phải l kết quả của sự hun tập của nhiều mn nghệ thuật khc nữa.

Như vậy đến thời nh L chng ta đ c những dấu vết chứng tỏ c sự tồn tại của điệu ma Ca tr Bi Bng.

Một mặt khc trong khi quan st chng ti cũng pht hiện ra ở ring ma Bi Bng c những động tc ảnh hưởng ma Chm kh đậm nt, m chng ta biết dưới thời Trần sự giao lưu văn ha giữa vương triều nh Trần với quốc gia Chim Thnh kh đm đặc m minh chứng tiu biểu nhất vẫn l cuộc hn phối chnh trị giữa cng cha Huyền Trn với vua Chim Chế Mn để nước ta c được mảnh đất chu , L.

Tuy vậy ma Bi Bng c phải từ đời Trần hay khng cn phải một thời gian di nữa với những phn tch cẩn thận v cụ thể chng ta mới c thể chứng minh được.

Nhưng gạt bỏ qua quy phạm nghim ngặt về nin đại, thời gian, th ci cn lại vẫn l tnh nghệ thuật trong điệu ma Bi Bng m nghệ sĩ Kim Đức cng với những thnh vin của địa chỉ văn ha Ca tr Trng An với chị Bạch Dương, nghệ sĩ Thanh Bnh, nghệ sĩ Cng Hưng, anh Ngọc, anh Hải đội ma Bi Bng cộng với sự động vin v khch lệ của những nh sư tu hnh cha Yn Tử lm được để cng dường tổ Trần Nhn Tng, cũng l để tri m với những người mun năm cũ đ sống v cống hiến cho văn ha của dn tộc.

Ma Bi Bng được phục dựng vẫn xứng đng lNh nhạc đế vương thịnh điển nhất trong nhạc giới. Ti chắc chắn rằng trong ước mơ của thnh vin của những người đứng ra bảo tồn một điệu ma cổ độc đo ny Bi Bng sẽ khng chỉ diễn trong lễ hội Yn Tử m ở mỗi dịp đại lễ lớn của dn tộc những tiếng ht, điệu ma chc tụng đất nước thanh bnh, cầu mong quốc thi dn an lại cất ln sống lại khng kh của những ma xun an lạc.

  • Trần Ngọc Linh
Việt Bo (Theo_VietNamNet)

 

 

 

Sưu Tầm Ti Liệu v Web Design

  H Phương Hoi

Hỗ Trợ Kỹ Thuật

Hong Vn, Julia Nguyễn

Web Database

Nguyễn Hong Dũng
Xin vui lng lin lạc với  haphuonghoai@gmail.com về tất cả những g lin quan đến trang web nầy
Copyright 2003 Trang Ca Dao v Tục Ngữ
Last modified: 03/12/18