Home T́m Ca Dao Trợ Giúp T́m Ca Dao Trang Chủ Toàn Bộ Danh Mục e-Cadao English

Thư Mục

 
Lời Phi Lộ
Lời Giới Thiệu
Cách Sử Dụng
Dẫn Giải
Diêu Dụng
Cảm Nghĩ
 
Ẩm Thực
Chợ Quê
Cội Nguồn
Cổ Tích
Lễ Hội
Lịch Sử
Ngôn Ngữ
Nhân Vật Nữ
Nhạc Cụ Việt Nam
Phong Tục Tập Quán
Quê Ta
Tiền Tệ Việt Nam
Tiểu Luận
Văn Minh Cổ
Vui Ca Dao
 
Trang Nhạc Dân Ca
 
Trang Chủ
 

 
 

 

 
 
Từ thành Gia định đến thành Kỳ hoà

Năm 1789 với sự hỗ trợ của người Pháp (giám mục Bá đa Lộc và các ông Mannuel, Chaigneau, Vannier, D’Ayot, v.v.) chúa Nguyễn Ánh chiếm được phủ Gia định. Lúc mới thành lập vào năm 1698, phủ Gia định chỉ gồm hai huyện Phước Long (Biên hoà) và Tân B́nh (Sài g̣n, mà địa giới từ sông Sài g̣n đến sông Vàm cỏ đông).

Từ năm 1779, phủ Gia định mở rộng bao gồm các dinh Phiên trấn (Sài g̣n), Trấn Biên (Biên hoà), Trương Đồn (Định Tường), Long Hồ (Vĩnh long) và trấn Hà tiên. Như vậy phủ Gia định đă bao gồm hầu như toàn diện tích Nam phần Việt nam.

Năm 1790, chúa Nguyễn Ánh cho xây thành Gia định (c̣n có tên là Quy thành v́ giống h́nh con rùa) và sau đó đổi tên phủ Gia định thanh trấn Gia định, đặt trấn quan cai trị ngũ trấn (Phiên an, Biên hoà, Định tường, Vĩnh Long, Hà tiên).

Đến năm 1808, trấn Gia định được đổi tên là Gia định thành, một đơn vị hành chánh quan trọng, v́ lúc bấy giờ cả nước được chia ra làm ba xứ: Bắc thành (do Tiền quân Nguyễn văn Thành làm Tổng trấn cai trị cả xứ Bắc), miền Trung (do triều đ́nh trực tiếp cai trị), Gia định thành (từ năm 1812, do Tả quân Lê văn Duyệt làm Tổng trấn, cai trị cả xứ Nam).

Sau khi Tả quân Lê văn Duyệt qua đời vào năm 1832, vua Minh Mạng cải danh ngũ trấn cộng thêm với tỉnh An giang vào để trở thành lục tỉnh (Phiên An, Biên hoà, Định tường, Vĩnh long, An giang, Hà tiên). Danh xưng Nam kỳ lục tỉnh từ đó trở thành cái tên quen thuộc để gọi chung phần đất miền Nam nước Việt.

Thành Gia định (Quy thành).

Năm 1790 chúa Nguyễn Ánh cho xây thành Gia định. Đây là một thành tŕ kiên cố, do kỹ sư người Pháp (ông Olivier de Puymanel) vẽ hoạ đồ và trông nom xây cất. Vách thành cao gần 5 mét, bằng đá ong lấy từ Biên hoà.

Các sử gia đă định được chu vi thành Gia định bao gồm từ đường Lê thánh Tôn, Công Lư (trước năm 1975 thuộc quận 1) chạy qua đường Nguyễn bỉnh Khiêm rồi vào tận đường Nguyễn đ́nh Chiểu (Bàn cờ).

Thành xây cất theo h́nh bát giác (khám Chí Hoà cũng xây theo h́nh này) giống như con rùa, nên c̣n có tên là Quy thành, có tám cửa theo h́nh quẻ Ly. Trung tâm của thành là ngay khu vực nhà thờ Đức Bà.

Vua Minh Mạng vốn không ưa Tả quân, v́ trước kia Tả quân chống đối việc đưa thái tử Nguyễn phúc Đảm (vua Minh Mạng sau này) lên ngôi Đông cung, v́ thái tử Phúc Đảm là con ḍng thứ của vua Gia Long.

Sau khi Tả quân Lê văn Duyệt mất, quan Bố chánh Bạch xuân Nguyên t́m ṭi bươi móc đời tư của Tả quân để tố cáo dâng biểu hạch tội với triều đ́nh. Do đó, Lê văn Khôi (vốn là con nuôi của Tả quân) đă giết chết toàn gia đ́nh quan Bố chánh và chiếm thành Gia định và tự xưng là Đại nguyên soái.

Lê văn Khôi bị bịnh mất vào cuối năm 1833, sau đó có vài tướng lănh thuộc hạ trốn ra đầu thú với triều đ́nh, vậy mà cho đến tháng 7 năm 1835 vua quan nhà Nguyễn mới hạ được thành Phiên an (tên mới của thành Gia định).

Sau đó vua Minh Mạng hạ lịnh phá sập thành Phiên an (Gia định) và cho xây một thành nhỏ hơn lấy tên là Phụng thành.

Phụng thành.

Được vua Minh Mạng cho xây vào năm 1836, cũng bằng đá ong lấy từ Biên hoà. Thành h́nh vuông thay v́ tám cạnh bát giác (Quy thành). Các sử gia truy ra Phụng thành trải dài từ khu vực trước Sở thú dọc theo đại lộ Thống Nhất (đường Lê Duẩn hiện nay) nghĩa là cũng tập trung quanh khu nhà thờ Đức Bà.

Về sau, Phụng thành đă bị hạ bởi tướng Pháp De Genouilly, sau hai tháng trời chống cự tử thủ. Vào tháng 2 năm 1859, hạm đội của tướng De Genouilly tiến vào sông Sài g̣n bắn phá Quy thành và chiếm được thành vào ngày 17-04-1859. Thành bị quân Pháp đặt ḿn giựt sập hoàn toàn. Từ đó quân Pháp kiểm soát một hành lang dọc theo sông Sài g̣n.

Năm 1860, Đô đốc Page (thay thế tướng De Genouilly) tung quân ra mở rộng vùng kiểm soát đến tận Xóm Chiếu, Xóm Củi, Cây Mai, Chợ Rẩy. Tại đây vào rạng ngày 04-07-1860 quân Pháp bị nghĩa quân phục kích, gây tổn thất nặng nề (nghĩa quân Việt nam giết chết tên Đại úy Barbé). Nghĩa quân ta cũng đánh ch́m chiếc tàu Primauguet bỏ neo trên sông Đồng Nai.

Thành Kỳ hoà.

Năm 1860 ông Nguyễn tri Phương được phong chức Gia Định quân thứ, Thống đốc quân vụ cùng với Tham tán đại thần Phạm Thế Hiển trông coi việc quân sự ở miền Nam. Tại đây ông xây dựng đại đồn Chí Ḥa (c̣n gọi là thành Kỳ Ḥa) để chống nhau với giặc Pháp xâm lược.

Thành này rất kiên cố nên được gọi là đại đồn, dài gần 12 km. Vách thành bằng đá ong và đất sét, cao 3.5 mét, dày 2 mét, chung quanh có rào tre, chông nhọn và hào nước sâu.

Rạng ngày 24-02-1861, quân Pháp do Đô đốc Charner chỉ huy, gồm 4000 quân và 70 chiến thuyền tấn công đồn. Quân binh trong đồn chống cự dũng mănh gây nhiều tổn thất cho quân Pháp. Chiều ngày 25-02-1861 đại đồn bị thất thủ. Kinh lược Nguyễn tri Phương và Tham tán Phạm thế Hiển bị thương nặng. Em ruột của ông Nguyễn tri Phương là Nguyễn Duy bị tử trận. Về phía quân Pháp có Thiếu tướng Vassoigne và Đại tá Palanca (người Tây Ban Nha) bị thương.

Kết luận.

Thành Gia định (Quy thành) bị quan quân nhà Nguyễn phá sập sau 3 năm tử thủ bởi nhóm “loạn quân” Lê văn Khôi. C̣n Phụng thành và thành Kỳ hoà (hay Chí hoà) bị quân Pháp chiếm và phá sập trong những năm sau đó.

Trước khi kết thúc bài viết, xin nói rơ sự phân biệt về danh xưng giữa thành Gia định và Gia định thành. Khi ta gọi thành Gia định tức là ta đề cập đến một thành tŕ quân sự có tường lũy bao bọc, được ông Olivier de Puymanel một kỹ sư người Pháp xây dựng và c̣n có tên là Quy thành.

C̣n khi ta nói Gia định thành, tức là ta đề cập đến một đơn vị hành chánh quan trọng và rộng khắp Nam kỳ. Vào năm 1698, Gia định được gọi là Phủ, năm 1802 đổi tên gọi là Trấn. Năm 1808 mới sửa lại là Gia định thành.

Đông Nguyễn (Sydney) Post ngày: 12/08/18 

 

 

Sưu Tầm Tài Liệu và Web Design

  Hà Phương Hoài

Hỗ Trợ Kỹ Thuật

Hoàng Vân, Julia Nguyễn

Web Database

Nguyễn Hoàng Dũng
Xin vui ḷng liên lạc với  haphuonghoai@gmail.com về tất cả những ǵ liên quan đến trang web nầy
Copyright © 2003 Trang Ca Dao và Tục Ngữ
Last modified: 03/12/18